روزنامه نگار

اوپک امسال با پشت سر گذاشتن پنجاه سال نخست حیات، وارد نیم قرن دوم عمر خود شد که می تواند سال هایی درخشان تر برای این سازمان باشد.

به گزارش خبرگزاری رویترز، در حالی که تنها 6 روز دیگر به برگزاری آخرین نشست در پنجاهمین سال عمر اوپک (20 آذر) در کیتو اکوادور باقی مانده است، قصد داریم در این گزارش با طرح چند پرسش و پاسخ به تشریح فعالیت های پنجاه ساله اوپک و همچنین چشم انداز پنج دهه آینده این سازمان بپردازیم.

آیا اوپک همچنان می تواند مقتدرانه در بازارهای جهانی نفت خام نقش آفرینی کند؟

بر پایه بولتن آماری سالانه اوپک، این سازمان هم اکنون سه چهارم ذخایر جهانی نفت خام را در اختیار دارد.

اعضای اوپک به طور گسترده از دسترسی مستقیم شرکت های بین المللی به ذخایر نفتی خود جلوگیری می کنند، از این رو این شرکت ها مجبورند در پروژه های نفتی پر هزینه از جمله آب های عمیق، ماسه های نفتی و ذخایر نفتی قطب شمال سرمایه گذاری کنند.

لورانس ایگلز، در موسسه جی.پی مورگان گفت: این حقیقت که هم اکنون جهان از نفت های گران استفاده می کند در حالی که پیش تر از نفت ارزان استفاده می کردند، نشان دهنده تسلط اوپک بر بازارهای جهانی نفت خام است.

صداد الحسینی، یک مقام پیشین شرکت دولتی نفت سعودی آرامکو عربستان گفت: اوپک مجبور به میانه روی در بازارهای جهانی نفت خام و بهای این ماده بوده است.

وی گفت: جلوگیری از افت قیمت های جهانی نفت خام برای این است که سرمایه گذاری در بخش های جدید افزایش ظرفیت تولید  تضمین شود و بهای نفت در سطوحی باقی بماند که اعضای اوپک قادر به سرمایه گذاری در ذخایر نفتی دست نخورده خود باشند، تا در مواقع ضروری بتوانند این حجم از نفت را وارد بازارهای جهانی کنند.

الحسینی تاکید کرد: اوپک هم اکنون به عنوان تنها تنظیم کننده بازار نفت در جهان به شمار می آید، آن ها ثابت کرده اند که تمامی اقدام هایشان برای کمک به شرایط اقتصادی جهان است.

وی ادامه داد: اوپک در طول پنجاه سال گذشته پستی و بلندی های بسیاری را پشت سر گذاشته و مقتدرانه بر بازارهای جهانی نفت خام تسلط داشته است و همچنن می تواند نقش خود در بازارهای جهانی را بیش از این افزایش دهد.

تاثیر گذاری اوپک در کنترل قیمت های جهانی نفت خام تا چه اندازه بوده است؟

پس از تاثیر گذاری عمده اوپک در سال 1970 میلادی، تسلط اوپک بر بازارهای جهانی نفت خام  در خلال بحران بازارهای آسیایی در دهه 80 و دوباره در دهه 90 بیش از پیش افزایش یافت.

در جریان تازه ترین رکود اقتصادی جهان، اوپک بار دیگر با اجرای برنامه کاهش تولید توانست تاثیر پذیری در بازار نفت و قدرت کنترل قیمت های جهانی را به جهانیان نشان دهد، به طوری که با کاهش سهمیه های تولید این سازمان بهای نفت از سطوح پایین 32 دلار و 40 نفت برای هر بشکه در دسامبر 2008 به سطوح 70 تا 80 دلار برای هر بشکه بازگشت.

بهای نفت امسال بیشتر در سطوح 70 تا 80 دلار برای هر بشکه در نوسان بوده است و اعضای اوپک این سطوح قیمتی را برای تولید کنندگان و مصرف کنندگان نفت خام مطلوب ارزیابی کرده اند.

بهای نفت پیش از برگزاری نشست 157 اوپک در وین اتریش تاکنون از  رقم 80 دلار برای هر بشکه پایین تر نیامده است و حتی از ماه گذشته میلادی قیمت این ماده به سطوح 90 دلار برای هر بشکه نیز نزدیک شد که هم اکنون نیز در همین سطوح معامله می شود.

ایگلز در موسسه جی.پی مورگان گفت: کاهش قیمت های جهانی نفت خام در سال 2008 به رکود اقتصادی شدید جهان مربوط می شود و کنترل این روند از دست اوپک خارج بود.

اوپک پس از افت شدید قیمت های جهانی نفت خام در سال 1986، به مدت 18 سال سعی در احیای قیمت های جهانی نفت خام داشت اما در زمان رکود کنترل بازار برای مدتی از دست اوپک خارج شد.

با افزایش تولید نفت کشورهای غیر عضو اوپک از نقش اعضای اوپک در بازارهای جهانی نفت خام تا حدودی کاسته می شود.

انتظار می رود تولید نفت کشورهای غیر عضو اوپک در کوتاه مدت افزایش یابد که این موضوع به کاهش تولید نفت خام اوپک منجر می شود، اما در بلند مدت تحلیل گران پیش بینی کرده اند که سهم اوپک در بازارهای جهانی افزایش می یابد.

آیا انرژی های جایگزین موقعیت اوپک را به خطر می اندازد؟

الحسینی با اشاره به اینکه انرژی های جایگزین مکملی ضروری برای سوخت های فسیلی هستند و وجود این دو در کنار یکدیگر یک ضرورت به شمار می آید، تاکید کرد: وجود انرژی های جایگزین مشکل نیست، بلکه وجود این انرژی ها برای حل مشکل کمبود عرضه سوخت های فسیلی چاره ساز است.

وی اظهار داشت: تا زمانی که اتومبیل ها باک خود را از فرآوردهای نفتی پر می کنند، اوپک قدرت خود را دارد.

الحسینی یادآور شد: تنها چیزی که ممکن است سبب کاهش نقش اوپک شود، فراگیر شدن استفاده از وسایل نقلیه الکترونیکی است.

وی تاکید کرد: تاثیر گذاری اوپک در بازارهای جهانی نفت خام به دلیل وجود تقاضای مستمر برای نفت خام بوده است.

آیا با وجود عراق و برنامه های این کشور برای افزایش ظرفیت تولید، اوپک همچنان می تواند اتحاد و هماهنگی خود را حفظ کند؟

برخی از اعضای اوپک هستند که برای تامین بودجه داخل به شدت نیازمند درآمدهای نفتی هستند، از این رو همواره خواهان افزایش قیمت های جهانی نفت خام هستند و این دسته بیشتر مواقع از سهمیه های تولید تعیین شده تخطی می کنند.

عراق، یک عضو اوپک، سال هاست که برای بازسازی زیر ساخت های صدمه دیده خود از نظام سهمیه بندی تولید اوپک معاف بوده است.

حسین الشهرستانی، وزیر نفت عراق، در ژوئن گذشته اعلام کرده بود: زمانی که میزان تولید روزانه این کشور ظرف دو یا سه سال آینده به حداقل چهار میلیون بشکه برسد، ما پیوستن به نظام سهمیه بندی اوپک را بررسی می کنیم.   

هر گونه بازنگری در مورد سهمیه های تولید اعضای اوپک روندی بسیار پیچیده خواهد داشت، سهمیه های تولید بر اساس میزان ذخایر نفتی هر کشور تعیین می شود.

عراق، سال گذشته میلادی با برگزاری دو دور مناقصه، قراردادهای توسعه 11 میدان نفتی خود را به شرکت‌های نفتی بین المللی واگذار کرد، ضمن آن که این کشور با نهایی شدن این قراردادها و اجرای پروژه‌های نفتی یاد شده، در نظر دارد ظرف سال های آینده تولید روزانه نفت خام خود را از دو میلیون و 500 هزار بشکه کنونی به 12 میلیون بشکه افزایش دهد.

اما چندی پیش ثامر غضبان، مشاور ارشد نخست وزیر عراق در امور نفتی و وزیر نفت پیشین این کشور، با پیش بینی جدید خود برآوردها درباره اهداف تولید نفت خام این کشور را کاهش داد، به طوری که برآوردهای پیشین مقام های مختلف این کشور را زیر سوال برد.

وی پیش بینی کرد: ظرفیت تولید این کشور تا سال 2017 میلادی به تنها هشت میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

برنامه افزایش تولید نفت عراق باید با تولید دیگر اعضای اوپک هماهنگ باشد و میان آن ها تعادل برقرار شود و اوپک ممکن است نارضایتی برخی از اعضای اوپک در مورد میزان سهمیه های تولید از جمله آنگولا و نیجریه را نیز بررسی کند.

آنگولا و نیجریه، دو عضو آفریقایی اوپک، هم اکنون برای برداشت نفت از ذخایرشان با شرکت های نفتی بین المللی مشارکت می کنند، از این رو نه تنها نیاز مند افزایش درآمدهای نفتی بلکه خواهان افزایش تولید به منظور بازپرداخت هزینه های برداشت به این شرکت ها هستند.

نیجریه همچنین امیدوار است تولید نفت خام خود را افزایش دهد، تولید این کشور از سال 2006 در پی حمله ستیزه جویان نیجریایی به تاسیسات نفتی واقع در دلتای نیجر با کاهش روبه رو شد.

وجود چنین مشکلاتی سبب شده است تا بهای نفت برای مدتی در سطوح 70 تا80 دلار برای هر بشکه باقی بماند، این در حالی است که عده ای دیگر از شرایط موجود راضی هستند.